Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 2011

Μέτρηση θνησιμότητας μελισσών. Μια αποκαρδιοτική μελέτη...

Αφού είχα καταγεγραμμένα όλα τα δεδομένα γόνου και πληθυσμού της κυψέλης σε κάθε επιθεώρηση, ήταν σχετικά εύκολο να φτιάξω διαγράμματα που θα μου δήλωναν πόσες εβδομάδες ζούσαν οι μέλισσες σε κάθε κυψέλη εκείνη την χρονική περίοδο.

 Σύμφωνα με την βιβλιογραφία, οι μέλισσες ζουν 2-3 μήνες ίσως και περισσότερο κατά την χειμερινή περίοδο, ενώ κατά την περίοδο έντονης ωοτοκίας και εκτροφής γόνου, ζουν 3-6 εβδομάδες.
Έτσι λοιπόν έκανα στον υπολογιστή (Excel) δύο διαγράμματα:
Το 1ο μού έδειχνε, με μια κόκκινη γραμμή, τον αναμενόμενο πληθυσμό που έπρεπε να υπάρχει μέσα στην κυψέλη κάθε εβδομάδα (σύμφωνα με τον γόνο που είχε καταγραφεί τις τρεις προηγούμενες εβδομάδες). Ταυτόχρονα μου έδειχνε με μια μπλε γραμμή, τον πραγματικό πληθυσμό που μετρούσα μέσα στις κυψέλες την αντίστοιχη περίοδο. Ακόμη, ενδεικτικά, μια πράσινη γραμμή αντιστοιχεί στον πληθυσμό που θα έπρεπε να έχω στην κυψέλη αν η ζωή των μελισσών ήταν 4 εβδομάδες αντί για 3, πράγμα που θεωρώ ότι είναι πιο κοντά στα βιβλιογραφικά δεδομένα.

Το 2ο διάγραμμα υπολογίζει τις εβδομάδες που ζούσαν πραγματικά οι μέλισσες, συγκρίνοντας τον αναμενόμενο πληθυσμό με τον πραγματικό.
Θα παραθέσω εδώ ενδεικτικά τα διαγράμματα που πήρα από την κυψέλη 1 και 3.


Διάρκεια ζωής σε εβδομάδες


Διάρκεια ζωής σε εβδομάδες

Ανάλογα ήταν όλα τα διαγράμματα που πήρα και από τις άλλες κυψέλες.
Σε όλες, η διάρκεια ζωής των μελισσών, από τον Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο,
κυμαινόταν από 1,5 έως 2,5 εβδομάδες!!


Πριν γίνουν καν συλλέκτριες απεβίωναν! Μπορεί μόνο η βαρρόα να δώσει τόσο καταστροφικό αποτέλεσμα; Μήπως συνδυαζόταν και με νοζεμίαση που δεν άφηνε κανένα εξωτερικό σύμπτωμα; Δυστυχώς δεν έκανα την χρονιά αυτή μικροσκοπική εξέταση για να βρω τα σπόρια της νοζεμίασης. Έτσι, μου μένει ένα μεγάλο ερωτηματικό: Τι συνετέλεσε στην τόσο δραματική μείωση του πληθυσμού; Γιατί οι προληπτικές θεραπείες δεν απέδωσαν; Ειδικά η βαρρόα, γιατί αναπτύχθηκε τόσο έντονα παρά τα σκευάσματα και τη θυμόλη; Κάποιοι φίλοι μελισσοκόμοι μου λένε ότι με τη θυμόλη και λίγο χαμομήλι δεν αντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα! Ούτε βαρρόα, ούτε νοζεμίαση!
Τι λάθος κάνω;

Φέτος θα χρησιμοποιήσω τα διαγράμματα αυτά για να αντιληφθώ έγκαιρα την απόκλιση του πληθυσμού από τις αναμενόμενες τιμές. Από τους πρώτους κιόλας μήνες (Μάρτιο – Απρίλιο) θα είναι εμφανής η πορεία του κάθε μελισσιού. Αν δω την μπλε γραμμή να πορεύεται κάτω από την ροζ θα σημαίνει προσβολή.

Για όποιον θέλει να κάνει μια παρόμοια μέτρηση, μπορεί χονδρικά να υπολογίσει τον συνολικό γόνο σε πλαίσια (ολόκληρα) και μετά από 20 ημέρες να εξετάσει τον πληθυσμό. Πρέπει να βρει τουλάχιστον τόσα πλαίσια πληθυσμού, όσα πλαίσια γόνου είχε x 3. Αν για παράδειγμα βρήκε στην 1η επιθεώρηση 4 πλαίσια γόνου (απλωμένο σε 5,5 μη γεμάτα πλαίσια) τότε μετά από 20 μέρες πρέπει να βρει τουλάχιστον 12 σφικτοκατοικημένα πλαίσια πληθυσμού (να πατάει ο πληθυσμός σε 13-14 πλαίσια)

Το πρόβλημα είναι όμως βαθύτερο. Ας υποθέσουμε ότι διαπίστωσα την προσβολή μέσα στον Απρίλιο. Τι κάνω τότε; Ή τι μπορώ να κάνω μέσα στην περίοδο μελιτοφορίας; Αν περιμένω τον Οκτώβριο που παίρνω τον 2ο τρύγο, θα είναι πλέον πολύ αργά.

Τώρα, θα γράψω περιληπτικά το πρόγραμμα των φαρμακευτικών επεμβάσεων που εφάρμοσα την προηγούμενη χρονιά, καθώς και την πορεία των συμπτωμάτων που παρατηρούσα, ώστε να αποκτήσει ο αναγνώστης μια ιδέα της αποτελεσματικότητας των μεθόδων αλλά και των λαθών μου ώστε να μπορέσει να μου τα υποδείξει (παρακαλώ να το κάνετε).


Φθινοπωρινή προετοιμασία για ξεχειμώνιασμα:
Το καλοκαίρι του 2009 διαγνώστηκε από το ΑΠΘ νοζεμίαση σε όλα τα μελίσσια μου. Μετά τον τελευταίο τρύγο τον Οκτώβριο του 2009, εφάρμοσα προληπτική θεραπεία για την νοζεμίαση αν και δεν έβλεπα εξωτερικά συμπτώματα πέρα από την μείωση του πληθυσμού. Χρησιμοποίησα το σκεύασμα Nozestat που είναι ένα μείγμα ιωδιούχου καλίου, μέντας, ιωδίου και φορμικού οξέος. Η θεραπεία είναι 3 φορές κάθε τρεις μέρες και μετά από διακοπή 7 ημερών επαναλαμβάνω τρεις φορές κάθε τρεις μέρες. Αφού ολοκλήρωσα την θεραπεία αυτή, έβαλα ζαχαροζύμαρο με θυμόλη για προληπτική αντιμετώπιση της βαρρόα που όμως δεν ήταν τότε εμφανής. Αυτό συνεχίστηκε μέχρι αρχές Δεκεμβρίου.

Θεραπευτικές επεμβάσεις κατά τη διάρκεια της χρονιάς 2010:
Στις πρώτες επιθεωρήσεις του Φεβρουαρίου 2010 διαπίστωσα ότι φαίνονται βαρρόα επάνω στις μέλισσες. Πράγμα που δείχνει ότι το ζαχαροζύμαρο με θυμόλη δεν είναι αρκετό ως προληπτικό μέτρο. Τον Μάρτιο έβαλα από μια ταινία Byvarol που την άφησα μέσα στα μελίσσια για 40 ημέρες όπως έλεγαν οι οδηγίες. Ήταν εμφανή τα βαρρόα σε όλες τις κυψέλες. Αρχές Απριλίου που ζέστανε πια ο καιρός, άρχισα τροφοδότηση με σιρόπι 1:1 με θυμόλη. Πιάνει και τη βαρρόα και τη νοζεμίαση. Σε κάθε παρασκευή σιροπιού έβαζα μέσα και χαμομήλι να βράσει μαζί με το νερό. Έδινα 200-300 γρ σιρόπι σε κάθε μελίσσι κάθε 2-3 ημέρες. Τέλη Απριλίου έδωσα και σιρόπι με πολύ σκόρδο, προληπτικά για τη νοζεμίαση. Ράντισα και με σκόνη σκόρδου ανάμεσα στα πλαίσια για τη βαρρόα. Τροφοδοτήσεις συνεχίστηκαν μέχρι αρχές Μαΐου και στις νέες παραφυάδες μέχρι τον Ιούνιο. Σε όλες έβαζα θυμόλη και χαμομήλι. Από τον Μάιο και μετά, 15 ημέρες πριν την μελιτοφορία, δεν τροφοδότησα άλλο τα παραγωγικά μου μελίσσια. Ξανάρχισα τις τροφοδοτήσεις με θυμόλη μετά τον Οκτώβριο αφού τρύγησα και το φθινοπωρινό μέλι.
Θέλω να επισημάνω ότι οι περισσότερες κηρήθρες μου ήταν νεόκτιστες της χρονιάς, ενώ οι παλαιότερες ήταν διετίας, του 2009 οπότε και ξεκίνησα τα νέα μου μελίσσια. Δεν έκανα καμιά απολύμανση με χημικά στις λίγες κηρήθρες που αποθήκευσα. Ωστόσο τις έβαλα στην κατάψυξη για ένα εικοσιτετράωρο. Αυτό απ΄ όσο ξέρω σκοτώνει τον κηρόσκορο αλλά και τα σπόρια της νοζεμίασης.
Πορεία της ωοτοκίας:
Κανένα εμφανές σημάδι μείωσης της ωοτοκίας κατά την διάρκεια της άνοιξης. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις από το μέτρημα του γόνου, η ωοτοκία έφτασε στα περισσότερα μελίσσια τα 1800-2200 αβγά ανά ημέρα. Τα πλαίσια του γόνου, όπως μπορείτε να δείτε από τα σχεδιαγράμματα που δημοσίευσα στις αντίστοιχες αναρτήσεις, απλώνονταν σε 8-10 πλαίσια (6-7 πλαίσια αν τα θεωρήσουμε γεμάτα).
Πορεία της αύξησης του πληθυσμού:
6 πλαίσια γόνου γεμάτα θα έπρεπε μέσα σε 21 ημέρες (3 εβδομάδες) να αποδώσει μέσα στην κυψέλη 6Χ6000=36000 μέλισσες. (Αυτός είναι και ο αναμενόμενος πληθυσμός που αναφέρω στα διαγράμματα). Έστω λοιπόν ότι αρχές Ιουνίου βρίσκω σε μια κυψέλη 6 πλαίσια γόνου (σφραγισμένου και ασφράγιστου), τότε, γύρω στις 20 Ιουνίου πρέπει όλος αυτός ο γόνος να έχει εκκολαφθεί. Υπολογίζοντας ένα μέσο όρο ζωής εκείνη την εποχή τις 5 εβδομάδες, θα πρέπει όλες αυτές οι μέλισσες που εκκολάφθηκαν να ζουν ακόμη και να έχουν προστεθεί σε όσες μέλισσες που είχαν γεννηθεί το δεύτερο μισό του Απριλίου, ζουν ακόμη. Επομένως, θα έπρεπε να βρω στα τέλη Ιουνίου γύρω στις 60000 μέλισσες δηλαδή έναν πληθυσμό που να σκεπάζει 30 πλαίσια ασφυκτικά. (Ωστόσο, στα διαγράμματα δεν υπολογίζω καθόλου τις μέλισσες που θα έπρεπε να ζουν από γόνο προηγούμενης περιόδου - πληθυσμός μέσα στον οποίο προστίθενται ουσιαστικά οι νεοαφηχθήσες μέλισσες - γιατί δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πόσες από αυτές επιβίωσαν).
Αντί γι΄ αυτό, όπως φαίνεται και από τα διαγράμματα, έβρισκα πληθυσμούς που με βία κάλυπταν τα 12-15 πλαίσια! Ακόμη κι αυτός ο πληθυσμός δεν έμεινε για πολύ στις κυψέλες. Παρά τις συνενώσεις που έκανα, η μείωση ήταν δραματική.
Ήταν μια δύσκολη χρονιά και από άποψη καιρικών συνθηκών και μελιτοφορίας. Αν δεν έκανα τις συνενώσεις δεν θα έπαιρνα στάλα μέλι.
Εξωτερικά σημάδια ασθένειας:
Μέσα στον προηγούμενο χειμώνα, έχασα δύο από τα μελίσσια μου χωρίς εμφανή αιτία. Τροφές είχαν πολλές σε καλή θέση μέσα στην κυψέλη.
Τα βαρρόα που εμφανίστηκαν στην αρχή της χρονιάς, κατά την διάρκεια της άνοιξης, που αναπτύσσονταν οι πληθυσμοί δεν έκαναν αισθητή την παρουσία τους. Άρχισαν να εμφανίζονται στις ράχες των μελισσών από τον Αύγουστο και μετά. Το Φθινόπωρο ήταν πολύ εμφανή τα ίχνη τους. Τότε σε κάποια μελίσσια είδα νεαρές μέλισσες με μασημένα φτερά. Προχωρημένο φθινόπωρο είδα ακόμη και νεκρές νύμφες μέσα στα σφραγισμένα κελιά.
Σημάδια νοζεμίασης δεν διαπίστωσα. Ούτε μέλισσες με ασύνδετα φτερά είδα στα μελίσσια μου, ούτε περιττώματα στο εσωτερικό ή το εξωτερικό, ούτε μέλισσες να σέρνονται έξω από την κυψέλη και να μην μπορούν να πετάξουν.
Κάποιες σποραδικές παρατηρήσεις για απώλεια γόνου έγιναν κατά την διάρκεια της χρονιάς.
Κυρίως, όμως, ήταν ολοφάνερη η έντονη απώλεια πληθυσμού.
Μπορεί η βαρρόα από μόνη της να δίνει τέτοια αποτελέσματα; Ποιά είναι η ενδεδειγμένη προληπτική αγωγή για την βαρρόα; Ήταν λίγα αυτά που έκανα; Τι μπορούμε να κάνουμε στο μέσον της χρονιάς για πληρέστερη θεραπεία;

3 σχόλια:

  1. Αγαπητε Γρηγορη,θαυμαζω την οργανωση σου,αλλα εδω εκτιμω οτι κανεις λαθος.Στο επομενο διαστημα θα πιουμε καφε,θα σου κανω ερωτησεις για να σου αποδειξω οτι μαλλον κανεις λαθος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ευάγγελε ανυπομονώ γι΄ αυτόν τον καφέ. Πότε έρχεσαι Λιτόχωρο;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Γρηγορη καλημερα,το τηλεφωνο μου το εχω στο μπλογκ,ή στειλε μου το δικο σου στο μαιλ μου,ενα απογευμα να πιουμε καφε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή